სარეკლამო ინდუსტრია ჩვენი ქვეყნის წლიური პროდუქციის 2%-ს შეადგენს. მიუხედავად იმისა, თქვენ ფლობთ მცირე ბიზნესს თუ დიდ კორპორაციას, მარკეტინგს დიდი როლი აქვს თქვენი სერვისის ან პროდუქტის პოპულარიზაციისა და ახალი მომხმარებლების მოზიდვაში.
ბევრი ფიქრობს იმაზე, თუ როგორ დაზოგოს ფული კრიზისის დროს. უამრავი გზა არსებობს, მაგრამ უმჯობესია გამოიყენოთ ის პრაქტიკა, რომელიც გარანტირებულად წარმატებას მოგიტანთ. მდიდარი ხალხი ყველაზე კარგად უმკლავდება კრიზისს. ისინი არათუ არ კოტრდებიან, არამედ ზრდიან კაპიტალს. აქედან გამომდინარე, ღირს ყურადღება მიაქციოთ, თუ როგორ მართავენ ისინი თავიანთ შემოსავალს.
ჩვენ გასწავლით, თუ როგორ დაიბრუნოთ ფული იმ ადამიანებისგან, რომლებსაც ასესხეთ, თუმცა აღარ აბრუნებენ თანხას. ყოველთვის შეგიძლიათ გააკეთოთ რაღაც. მიჰყევით ამ ნაბიჯებს, რათა გაიგოთ, თუ როგორ მოითხოვოთ ეფექტურად და პროფესიონალურად ის, რაც სამართლიანად არის თქვენი!
ფინანსების მიმართ არაჯანსაღი დამოკიდებულება გამოიხატება ფულის მნიშვნელობის სრულ უარყოფაში, ან მასზე ზედმეტ მიჯაჭვულობაში. რა ემუქრება აზროვნების ასეთ პოლარობას და როგორ უნდა გააწონასწოროთ?
საკრედიტო ისტორია აქვს ნებისმიერ ადამიანს, ვისაც ერთხელ მაინც უსარგებლია ფინანსური დაწესებულების პროდუქტებით. ეს შეიძლება იყოს ბანკი, მიკროსაფინანსო ორგანიზაცია ან ონლაინ სესხების გამცემი ორგანიზაცია.
საქართველოში GooglePay გადახდის სერვისი ამოქმედდა. საქართველოს ნებისმიერი ბანკის Mastercard-ის ბარათების მფლობელს, აქვს შესაძლებლობა, მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში, სადაც უკონტაქტო გადახდის ტექონოლოგიები ხელმისაწვდომია, სმარტფონებისა და სხვა მოწყობილობების გამოყენებით, გადაიხადოს ერთი შეხებით - სწრაფად, უსაფრთხოდ დამარტივად.
პანდემიის პირობებში დისტანციური ციფრული მომსახურების მიღება განსაკუთრებით აქტუალური გახდა. მიუხედავად იმისა, რომ COVID-19-თან დაკავშირებული შეზღუდვები თითქმის მოიხსნა, მომხმარებლების მიერ გამომუშავებული ჩვევა, სერვისი დისტანციურად მიიღონ, ჩვევადვე რჩება.
აღნიშნულ მოთხოვნაზე საპასუხოდ სხვადასხვა ტექნოლოგიურ სიახლეს ნერგავს კომერციული საბანკო სექტორი, ხოლო საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტმა კობა გვენეტაძემ საქართველოს პარლამენტში 2020 წლის ანგარიშის წარდგენისას ციფრული ლარის შექმნაზეც ისაუბრა. მისი განმარტებით, პანდემიურმა მდგომარეობამ საბანკო სისტემაში ტექნოლოგიურ განვითარებას მნიშვნელოვანი ბიძგი მისცა.
როგორც ეროვნულ ბანკში განმარტავენ, ციფრულ ვალუტას (CBDC) გადახდის საშუალების სტატუსი ექნება. მათივე განცხადებით, CBDC-ის, ანუ ციფრული ვალუტის გამოშვებით შესაძლებელი იქნება გაიზარდოს ფინანსური შუამავლობის ეფექტიანობა, დაჩქარდეს ახალი ფინანსური ტექნოლოგიების დანერგვა, ხელი შეეწყოს ფინანსურ ჩართულობას. ასევე, შესაძლებელია გაიზარდოს მონეტარული პოლიტიკის ეფექტიანობა და ხელი შეეწყოს ლარიზაციის პროცესს.
ნებისმიერი საბანკო პროდუქტით სარგებლობის დროს უნდა გაითვალისწინოთ რისკები, რომელთა წინაშეც შეიძლება აღმოჩნდეთ. რისკების წინასწარი შეფასება და მინიმალიზაცია გონივრული გადაწყვეტილების მიღებასა და საბანკო პროდუქტით მაქსიმალური სარგებლის მიღებაში დაგეხმარებათ.
საბანკო პროდუქტი, რომელიც ყველაზე მეტ რისკს შეიცავს, სესხია. თუ სესხის აღება გადაწყვიტეთ, არაერთი საკითხი უნდა გაითვალისწინოთ. მათ შორის კი უპირველესია, გადაწყვიტოთ, რომელ ვალუტაში აიღებთ ფინანსურ ვალდებულებას. ამაზე ბევრი რამ არის დამოკიდებული. თუ სესხს არასწორად შერჩეულ ვალუტაში აიღებთ, სავალუტო კურსის ცვლილების გამო წლიდან წლამდე თვიური გადასახადი შეიძლება მნიშვნელოვნად მოგემატოთ. ეს კი საბანკო პროდუქტის მომხმარებელს არასახარბიელო მდგომარეობაში აყენებს. გადასახადის მომატების გამო ბანკი მას ვერც საპროცენტო განაკვეთს დაუწევს და ვერც კურსის ცვლილებისგან დაიცავს.
მეორე მხრივ, სესხის გაცემის დროს ბანკსაც სჭირდება გარანტია, რომ სხვადასხვა ცვლილების დროს მსესხებელი პროცენტის გადახდას შეძლებს. სესხის უზრუნველყოფა მოიცავს შემოსავლების დადასტურებას, ფინანსური ვალდებულების უძრავი ქონებით უზრუნველყოფას, თავდებ პირს.
რისკების შემცირება ორივე მხარისთვის, ბანკისთვისაც და მსესხებლისთვისაც დიდწილად დამოკიდებულია ვალუტაზე, რომელშიც სესხი გაიცემა.
ფინანსების და, ზოგადად, ქონების მართვა ყოველთვის იყო ადამიანის ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი. ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე, სანამ ვალუტა გაჩნდებოდა, ადამიანები ბარტერითა და გადახდის სხვა მეთოდებით სარგებლობდნენ და თავიანთ საჭიროებებს ამგვარად იკმაყოფილებდნენ. 5 000 წლის წინ კი მესოპოტამიელებმა თავიანთი ვალუტა - შეკელი შექმნეს, თუმცა ფულის წარმოშობასთან დაკავშირებით არაერთი განსხვავებული თეორია არსებობს.
ბარტერის თუ ვალუტით ანგარიშსწორების შემთხვევაში, ადამიანებს ათასწლეულების მანძილზე უწევდათ საკუთარი კაპიტალის მენეჯმენტი, რისი გამოცდილებაც მომავალ თაობებში აკუმულირდებოდა და იხვეწებოდა. დღეს გადახდის საშუალებებს ტრადიციული ვალუტის გარდა დაემატა ციფრული ვალუტები და კრიპტოვალუტებიც, ეს უკანასკნელი კი სრულად თავისუფალ ბაზარზეა დამოკიდებული და ცენტრალური ბანკების მიერ ვერ რეგულირდება.
ამრიგად, ფინანსების მართვაში დაგროვილმა გამოცდილებამ და ტექნოლოგიურმა განვითარებამ ადამიანები ახალი რეალობის წინაშე დაგვაყენა და მაშინ, როცა ციფრულ ეპოქაში ყველაფერი ისე გამარტივდა, როგორც არასდროს, საკუთარი შემოსავლების მენეჯმენტი მაინც გამოწვევად რჩება.
ამჯერად ყურადღება გავამახვილოთ პირადი ფინანსების მართვაზე და მეთოდებზე, რომლებიც სწორ მენეჯმენტში დაგვეხმარება. ადამიანისთვის სახელფასო ანაზღაურება, პასიური თუ სხვა ტიპის შემოსავალი არასდროს არის და იქნება საკმარისი, რადგან მეტ ფინანსურ რესურსზე ხელმისაწვდომობა მოთხოვნების ზრდასა და ცხოვრების ხარისხის კიდევ უფრო გაუმჯობესების სურვილს ნიშნავს. როგორ ვიპოვოთ ბალანსი ამ უკანასკნელსა და ფინანსების სწორ მენეჯმენტს შორის?
ულის ჭკვიანურად ხარჯვის ჩვევა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც მისი გამომუშავება. ყოველი შენაძენის გაკეთებამდე ბევრის ფიქრი და დარჩენილი ბიუჯეტის თვლა ერთი შეხედვით მოსაბეზრებელი და არასასიამოვნო პროცესია, თუმცა აუცილებელი, რადგან არაგონივრულად ხარჯვის გამო შეიძლება მნიშვნელოვან დროს დანაზოგის გარეშე დავრჩეთ და ამან პრობლემები შეგვიქმნას.
ზოგადად, სწორად მხარჯველი ადამიანის ცხოვრების ხარისხი უფრო მაღალია, რადგან ის სწორად ანაწილებს შემოსავალს საჭიროებებსა თუ სურვილებზე და ყოველთვის აქვს საკმარისი გადადებული იმისთვის, რომ გაუთვალისწინებელ სიტუაციაში, დასასვენებლად ან სხვა მსგავს შემთხვევებში თავი დაიზღვიოს.
თანხის სწორად ხარჯვის ჩვევის გამომუშავება ყოველდღიურად განმეორებითი მოქმედებებით არის შესაძლებელი: იმპულსურად ყიდვისგან თავშეკავება, კონკრეტულ სიტუაციაში სურვილისა და საჭიროების ერთმანეთისგან გამიჯვნა, ზედმეტი ხარჯების შემცირება - მაგალითად, ყავის სახლში მომზადებით და არა დილით კაფეში შეძენით და სხვა.
ცნობილი ბესტსელერის „ფულის ფსიქოლოგიის“ ავტორი მორგან ჰაუზელი წერს, რომ „შესაძლებლობა, გააკეთო რაც გინდა, როცა გინდა, ვისთან ერთადაც გინდა და რამდენ ხანსაც გინდა, შეუფასებელია და ეს არის ყველაზე დიდი დივიდენდი, რისი მოცემაც ფულს შეუძლია.“ ფულის არასწორად ხარჯვით, ამის გამო მუდმივად სწრაფი და იოლი შემოსავლის ძიებითა და მუდმივად კრედიტებით სავსე ცხოვრება კი ნაკლებად გაძლევს ჰაუზელის მიერ აღწერილ შესაძლებლობებს.
სწორედ ამიტომ გთავაზობთ 5 რეკომენდაციას, როგორ გამოვიმუშაოთ ფულის სწორად ხარჯვის ჩვევა:
ინფლაცია, ანუ სამომხმარებლო ფასების ზრდა, ჩვენს ბიუჯეტს ყოველდღიურად აზარალებს. მიმდინარე წლის იანვარში საქართველოში ინფლაციამ 2011 წლის შემდეგ რეკორდულ მაჩვენებელს, 13.9%-ს მიაღწია. მართალია, მას შემდეგ მცირედით შემცირდა და აგვისტოში 10.9%-მდე ჩამოვიდა, თუმცა მაინც მაღალ ნიშნულზე რჩება.
კორონავირუსის პანდემიის შედეგად საერთაშორისო ბაზარზე მიწოდების ჯაჭვების რღვევასა და რუსეთის მიერ უკრაინაში სამხედრო აგრესიის წამოწყებასთან ერთად, ექსპერტები გვაფრთხილებენ, რომ ინფლაცია ჯერ არსად წასვლას აპირებს. თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მომხმარებლები ამ პრობლემის წინაშე უძლურები არიან და არსებობს გზები, რომელთა დახმარებითაც ამ წნეხს შეამსუბუქებთ.
არ უნდა გამოგვრჩეს ისიც, რომ ინფლაცია ყველა საქონელსა თუ სერვისზე ერთნაირად არ მოქმედებს, შესაბამისად, არც ყველა ადამიანზე მისი გავლენაა ერთნაირი.
ახლა, შესაძლოა, თქვენი ფინანსური სტრატეგიის გადასახედად ხელსაყრელი პერიოდი იყოს. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა შემთხვევა ინდივიდუალურია, ამ სტატიაში ჩამოთვლილი ნაბიჯები, სავარაუდოა, რომ თქვენი ფინანსური გეგმის გადაფასებაში დაგეხმარებათ.
ვადიანი და ზრდადი ანაბარი, „ჩემი ყულაბა“, მოთხოვნადი ანაბარი - ეს დეპოზიტების სახეობების მცირე ჩამონათვალია, რასაც ქართულ ბაზარზე მოქმედი კომერციული ბანკები მომხმარებელს სთავაზობენ. ანაბრის გახსნა ზოგ შემთხვევაში 10 ლარიდან არის შესაძლებელი და თანაც უფასოდ.
ზოგადად, ანაბარი, იგივე დეპოზიტი მსოფლიოში ყველაზე გავრცელებული საბანკო პროდუქტია. განვითარებულ ქვეყნებში დეპოზიტებზე თანხის შეგროვებას მომხმარებელი ძირითადად მაშინ იწყებს, როცა სრულწლოვანია და სტაბილური შემოსავალი აქვს. განვითარებად ქვეყნებში კი, მათ შორის, საქართველოში, სადაც მოსახლეობის დიდი ნაწილის ხარჯები შემოსავლებს ბევრად აჭარბებს, დეპოზიტის გახსნა ცოტა რთული, თუმცა წარმოუდგენელი ნამდვილად არ არის.
საქართველოში ანაბრის გახსნა ყველა კომერციულ ბანკშია შესაძლებელი. დეპოზიტების ძირითადი სახეობა კი ასეთია - ვადიანი, ზრდადი, მოთხოვნამდე და ა.შ. ჩვენ რამდენიმე მათგანს განვიხილავთ:
ტექნოლოგიების განვითარებასა და ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის ზრდასთან ერთად იცვლება ადამიანის მოთხოვნები. მისი ბუნება - ხვალ უნდოდეს იმაზე მეტი, ვიდრე დღეს აქვს და გარემო ფაქტორები აღნიშნულ მოთხოვნების სიას კიდევ უფრო დაუსრულებელს ხდის.
სურვილებსა და საჭიროებებს შორის ბალანსის დაცვა სრულფასოვანი და მშვიდი ცხოვრებისთვის უმნიშვნელოვანესია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა საქმე ოჯახს ეხება. „ადამიანები ფულით ბევრ სიგიჟეს აკეთებენ, მაგრამ სულაც არ არიან გიჟები“, - წერს ბიჰევიორისტული ფინანსებისა და ისტორიის ექსპერტი მორგან ჰაუზელი თავის წიგნში „ფულის ფსიქოლოგია“. ამ გიჟური ქმედებების კონტროლი კი მხოლოდ ჩვენს ხელთაა, მთავარია, სწორი პოზიცია დავიკავოთ იმ სოციალურ და ეკონომიკურ წესრიგში - კონსუმერიზმში, რომელიც მომხმარებელს სულ უფრო მეტი რაოდენობის პროდუქციისა და სერვისის შეძენისკენ უბიძგებს. რადგან როგორც მორგან ჰაუზელი წერს, „არავინაა ჩვენი საკუთრებით ისეთი აღფრთოვანებული, როგორც თავად ჩვენ“. მნიშვნელოვანია, არ გავხდეთ სურვილების მსხვერპლი და გონივრულად გადავანაწილოთ როგორც პირადი, ისე საოჯახო ხარჯები.
გაზრდილი ინფლაციისა და ცხოვრების ხარისხის მიმართ უფრო მაღალი მოთხოვნის ფონზე უნდა ვცადოთ და სწორი ფინანსური მიზნების დასახვით ხარჯვის მიმართ დამოკიდებულება შევცვალოთ. თავდაპირველად, ამისთვის საჭიროა შინაგანი მზაობა და შემდეგ ცხოვრების ხარისხიც ნელ-ნელა გაუმჯობესდება.
გთავაზობთ რამდენიმე რეკომენდაციას იმისათვის, რომ საოჯახო ხარჯები უფრო ეფექტიანად ვმართოთ და მეტის დაზოგვა შევძლოთ:
სალომბარდე მომსახურება ჩვენს ქვეყანაში დიდი პოპულარობით სარგებლობს და სტაბილურად შემოსავლიანია ისეთი ლომბარდები, რომლებიც ძვირფას თვლებსა და ლითონებს იბარებენ.
როგორც ეროვნული ბანკის ვებგვერდზეა მოცემული, 2022 წლის მესამე კვარტლის მონაცემებით, სულ 609 392 სალომბარდე სესხი გაიცა და თანხის ჯამური მოცულობა 775 027 592 ლარია, 2021 წლის ამავე პერიოდში კი სულ 512 925 სესხი გაიცა და ჯამური თანხის მოცულობაც შედარებით ნაკლები - 636 490 931 ლარი იყო.
როგორც ეროვნული ბანკის მიერ გამოქვეყნებული მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების კონსოლიდირებული ფინანსური მონაცემებიდან იკვეთება, სალომბარდე სესხებზე მოთხოვნა შედარებით გაზრდილია, ამიტომ კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, მეტმა ადამიანმა იცოდეს, რა გაითვალისწინოს აღნიშნული სერვისით სარგებლობისას:
სიმდიდრე ფინანსური სტაბილურობისა და სტრესისგან გათავისუფლების მნიშვნელოვანი კომპონენტია. სიმდიდრის მიღწევა შესაძლებელია შრომითა და ფულის გამომუშავებით, მაგრამ არსებობს სხვა ხერხებიც სიმდიდრის მოსაზიდად.
ვადიანი და ზრდადი ანაბარი, „ჩემი ყულაბა“, მოთხოვნადი ანაბარი - ეს დეპოზიტების სახეობების მცირე ჩამონათვალია, რასაც ქართულ ბაზარზე მოქმედი კომერციული ბანკები მომხმარებელს სთავაზობენ. ანაბრის გახსნა ზოგ შემთხვევაში 10 ლარიდან არის შესაძლებელი და თანაც უფასოდ.
ზოგადად, ანაბარი, იგივე დეპოზიტი მსოფლიოში ყველაზე გავრცელებული საბანკო პროდუქტია. განვითარებულ ქვეყნებში დეპოზიტებზე თანხის შეგროვებას მომხმარებელი ძირითადად მაშინ იწყებს, როცა სრულწლოვანია და სტაბილური შემოსავალი აქვს. განვითარებად ქვეყნებში კი, მათ შორის, საქართველოში, სადაც მოსახლეობის დიდი ნაწილის ხარჯები შემოსავლებს ბევრად აჭარბებს, დეპოზიტის გახსნა ცოტა რთული, თუმცა წარმოუდგენელი ნამდვილად არ არის.
საქართველოში ანაბრის გახსნა ყველა კომერციულ ბანკშია შესაძლებელი. დეპოზიტების ძირითადი სახეობა კი ასეთია - ვადიანი, ზრდადი, მოთხოვნამდე და ა.შ. ჩვენ რამდენიმე მათგანს განვიხილავთ:
ტრადიციული თვალსაზრისით, ფინანსური დამოუკიდებლობა ნიშნავს, გქონდეს საკმარისი პასიური შემოსავალი ყველა საყოფაცხოვრებო ხარჯის დასაფარად. ამაში მოიაზრება დანაზოგების, ინვესტიციებისა და ნაღდი ფულის ის ოდენობა, რაც შესაძლებლობას მოგვცემს, ვიცხოვროთ ისე, როგორც მოგვესურვება - გავიდეთ პენსიაზე როცა გვინდა და მივდიოთ ნებისმიერ სასურველ კარიერას.
ადამიანებს არ სურთ, იყვნენ სხვებზე ან სამსახურზე დამოკიდებულები, თუმცა მათი დიდი ნაწილი ამას ვერ ახერხებს. გაუთვალისწინებელი ფინანსური სიტუაციების გარდა, ადამიანებს მიზნების მიღწევაში გადაჭარბებული ხარჯვის გამო გაზრდილი სესხები, კრიზისი თუ პანდემია უშლით ხელს. მიუხედავად იმისა, რომ ამგვარი პრობლემები ყველას შეიძლება გაუჩნდეს, ქვემოთჩამოთვლილი რჩევები, რომლებსაც ერთ-ერთი უმსხვილესი ამერიკული საფინანსო კომპანია Schwab გვთავაზობს, ფინანსური დამოუკიდებლობისკენ გზაზე დადგომაშ იაუცილებლად დაგეხმარებათ.
მნიშვნელოვანია ფულის რაციონალური და გონივრული გამოყენება, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენს შეადგენს თქვენი ბიუჯეტი. დაიწყეთ ბიუჯეტის შექმნით, რომელიც დაგეხმარებათ განსაზღვროთ თქვენი შესაძლებლობები და დაადგინოთ თქვენი ფინანსური მიზნების პრიორიტეტი. შემდეგ შეგიძლიათ იმუშაოთ თქვენი კრედიტების/სესხის დაფარვაზე, თქვენი დანაზოგების გაზრდასა და უკეთესი გადაწყვეტილების მიღებაზე.
ზამთარში გაზრდილი გაზის გადასახადი ბევრი ადამიანისთვის ყოველთვიური ბიუჯეტის მნიშვნელოვანი ნაწილია. რამდენიმე პრაქტიკული რჩევის გათვალისწინებით შეძლებთ გადასახადი შეამციროთ ისე, რომ სახლში სითბო შეინარჩუნოთ. რჩევების უმეტესობა ძალიან მარტივია და არც მათი განხორციელებაა დაკავშირებული დიდ ხარჯთან.
ფინანსური ცოდნა სამწუხაროდ, სკოლაში არ ისწავლება, რის გამოც უამრავი ადამიანი აწყდება სახსრების არასწორად განაწილების პრობლემას. შედეგად, ზოგი მუდმივად იღებს სესხს, ზოგი კი ზედმეტად აკეთებს დანაზოგს, რითიც ფაქტობრივად ყველაფერზე უარს ამბობს. იმისათვის, რომ უკიდურესობაში არ გადავარდეთ, ფულის ხარჯვის რეგულირებაში დაგეხმარებათ 5 ოქროს წესი.