რა არის დისოციაციური აშლილობა და რატომ გვეჩვენება ზოგჯერ, რომ სამყარო ილუზიაა?
დისოციაცია: თავის დაცვის მექანიზმი
დისოციაცია არის ფსიქიკის თავდაცვითი რეაქცია — როდესაც გონება ბლოკავს მტკივნეულ ემოციებსა და გამოცდილებას, რათა თავი დაიცვას შოკისა და სტრესისგან. ეს მდგომარეობა ხელს უშლის რეალობის სრულფასოვნად აღქმას: ადამიანი შეიძლება ვერ აღიქვამდეს დროს, სივრცეს, ან თუნდაც საკუთარ ვინაობას. მას შეიძლება ეგონოს, რომ სამყაროს გარედან უყურებს — თითქოს არაფერი რეალურია. დისოციაცია ხშირად თან სდევს ისეთ დარღვევებს, როგორიცაა ბიპოლარული აშლილობა, დეპრესია, შფოთვა, პოსტტრავმული სტრესი ან შიზოფრენია.
დისოციაციური იდენტობის აშლილობა (DID): მრავლობითი პიროვნების ფენომენი
დისოციაციური იდენტობის აშლილობა (ანუ ყოფილი „მრავლობითი პიროვნების სინდრომი“) დისოციაციური აშლილობების ყველაზე რთული ფორმაა. ამ დროს ადამიანში არსებობენ ორი ან მეტი დამოუკიდებელი „პიროვნება“ — სხვადასხვა ხასიათით, ქცევითა და მეხსიერებით. ხშირად ადამიანი ვერც აცნობიერებს, რომ მასში სხვა პიროვნებები ცვლიან ერთმანეთს. ამ „გადართვების“ დროს ის კარგავს მეხსიერებას — ვერ იხსენებს, რა გააკეთა, თქვა ან განიცადა.
ეს აშლილობა თითქმის ყოველთვის ბავშვობის პერიოდში მიღებულ მძიმე ტრავმებთანაა კავშირში — განსაკუთრებით ფიზიკურ, ემოციურ ან სექსუალურ ძალადობასთან. ალტერ-პიროვნებები იქმნება იმისთვის, რომ ადამიანი გადაურჩეს აუტანელ რეალობას. ხშირად ერთ-ერთ „ალტერ-ს“ სურს დაიცვას ბავშვი, სხვას კი აქვს აგრესიული თვისებები, რომელიც ძირითადი იდენტობა ვერ გამოხატავს.
ვის შეიძლება შეექმნას DID?
ისტორიები, რომლებიც დადასტურებულ შემთხვევებზეა დაფუძნებული, გვიჩვენებს: დისოციაციური აშლილობა არ ნიშნავს სიგიჟეს. ეს უფრო გადარჩენის ფორმაა — ფსიქიკის მცდელობა, გაუძლოს იმას, რაც აუტანელია. მაგალითად, 46 წლის მექსიკელ ქალს ჰქონდა 4 განსხვავებული პიროვნება, რომელთაგან თითოეული დროდადრო მართავდა მის ქცევას. 55 წლის ამერიკელი ქალი კი სხვადასხვა ასაკისა და სქესის 7 ალტერ-ს აღწერდა. ამ დროს ადამიანებმა შეიძლება იმოქმედონ ისე, როგორც თავად ვერასდროს მოიქცეოდნენ — შემდეგ კი ვერ გაიხსენონ არაფერი.
შეიძლება თუ არა მკურნალობა?
დისოციაციური აშლილობა რთულად დიაგნოსტირდება და მასზე მუშაობა დიდ დროსა და სიფრთხილეს მოითხოვს. ფსიქოთერაპია, განსაკუთრებით კოგნიტიურ-ქცევითი თერაპია, ეფექტური მეთოდია, მაგრამ საჭირო შეიძლება გახდეს მედიკამენტური ჩარევაც. DID არ არის განაჩენი — ის მოითხოვს თანადგომას, სირბილესა და პროფესიონალურ მიდგომას.
მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს: დისოციაციური აშლილობა არ არის მითი ან ფილმებიდან წამოსული გამოგონილი სიუჟეტი. ეს არის რეალური მდგომარეობა, რომელიც ხშირად ჩამოყალიბებულია ტკივილის ფონზე და საჭიროებს თანაგრძნობით სავსე გარემოს. იმის ნაცვლად, რომ ასეთ ადამიანებზე ვიმსჯელოთ ან შევშინდეთ, ჯობს ვეცადოთ გავუგოთ — როგორც მათ, ისე საკუთარ თავსაც.