როგორ გაჩნდა ინტერნეტი: მოგზაურობა წარსულიდან ციფრულ აწმყომდე
📡 ფესვები: ცივი ომის ერა და სამხედრო მიზნები
ინტერნეტის შექმნის პირველი ნაბიჯები გადადგმული იყო 1960-იან წლებში, აშშ-ის თავდაცვის სამინისტროს პროექტით. იმ პერიოდში, ცივი ომის პირობებში, გაჩნდა საჭიროება ისეთი კომუნიკაციის სისტემის, რომელიც გადარჩებოდა ბირთვული შეტევის პირობებშიც კი.
სწორედ ამ მიზნით შეიქმნა ARPANET — თავდაცვის წინასწარი კვლევების პროექტების სააგენტოს (DARPA) მიერ დაფინანსებული ქსელი. 1969 წელს ARPANET-მა შეძლო პირველი „შეტყობინების“ გაგზავნა კალიფორნიის უნივერსიტეტიდან სტენფორდში. შეტყობინება უნდა ყოფილიყო „LOGIN“, მაგრამ სისტემა "დაიკიდა" და მხოლოდ „LO“ გადაეცა — რაც სიმბოლურად ინტერნეტის პირველი სიტყვად ითვლება.
პროტოკოლები და ქსელის ენა
ინტერნეტის ფუნქციონირებისთვის საჭირო იყო „საერთო ენა“, რომელიც სხვადასხვა კომპიუტერს ერთმანეთთან დააკავშირებდა. სწორედ ამიტომ შეიქმნა კომუნიკაციის პროტოკოლები — TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), რომელიც დღემდე ინტერნეტის ძირითადი საფუძველია.
1983 წელს TCP/IP ოფიციალურად გახდა ARPANET-ის სტანდარტი და ამით ინტერნეტი, როგორც კომუნიკაციის სისტემა, ფაქტობრივად დაიბადა.
🖥️ აკადემიური და სამეცნიერო წრეები
ინტერნეტის გამოყენება თავდაპირველად განკუთვნილი იყო მხოლოდ აკადემიური და სამეცნიერო მიზნებისთვის. უნივერსიტეტები და კვლევითი დაწესებულებები იყენებდნენ მას ინფორმაციის გაცვლისთვის.
ერთ-ერთი პირველი ელფოსტაც სწორედ ამ ქსელში გაიგზავნა. მალე გამოჩნდა პირველი დისკუსიის ფორუმები და ჩატები, რაც ინტერნეტს თანდათან პოპულარულ ტექნოლოგიად აქცევდა.
🌍 World Wide Web-ის დაბადება
1989 წელს შვეიცარიაში მდებარე CERN-ის მეცნიერმა, ტიმ ბერნერს-ლიმ, შექმნა World Wide Web — სისტემა, რომელიც საშუალებას აძლევდა მომხმარებლებს ერთმანეთთან დაკავშირებული დოკუმენტების ნახვას გრაფიკული ინტერფეისით.
ეს გახლდათ პირველი ვებსაიტების, ბმულების, ბრაუზერების და HTML ენის დასაწყისი. სწორედ ამან მისცა ბიძგი ინტერნეტს მასობრივად გავრცელებისთვის.
📱 თანამედროვე ეპოქა: მობილური ინტერნეტი და 5G
დღეს ინტერნეტი მხოლოდ კომპიუტერებით აღარ შემოიფარგლება. მობილური ინტერნეტის, Wi-Fi-ის, ბლუთუზისა და 5G ტექნოლოგიის წყალობით, ინტერნეტში ვართ ყველგან — სატელეფონო ზარებში, ჭკვიან საათებში, მანქანებსა და სახლის ტექნიკაში.
ინტერნეტი გახდა პლატფორმა თავისუფალი აზრის, სწავლების, ბიზნესის, ტექნოლოგიების და ხელოვნების გავრცელებისთვის.
რატომ უნდა ვიცოდეთ ინტერნეტის ისტორია?
ინტერნეტი ჩვენთვის თითქოს მუდამ არსებობდა, მაგრამ მის ფესვებში ვხედავთ რთულ პროცესებს, ადამიანურ გენიას, ტექნოლოგიურ პროგრესსა და სოციალურ საჭიროებებს. მისი წარსულის ცოდნა გვაფიქრებინებს — როგორ პასუხისმგებლობით უნდა ვუყუროთ მის გამოყენებას დღეს და როგორი შეიძლება იყოს მისი მომავალი.
ინტერნეტის განვითარების გზაზე ბევრი „პირველი“ ტექნოლოგია და მოვლენა იყო, რომლებმაც საფუძველი ჩაუყარა დღევანდელ ციფრულ სამყაროს.
აი რამდენიმე ყველაზე მნიშვნელოვანი და ცნობილი:
📧 პირველი ელექტრონული ფოსტა (Email)
დრო: 1971 წელი
ავტორი: რეი ტომლინსონი (Ray Tomlinson)
დეტალი: მან პირველად გამოიყენა სიმბოლო @, რათა დაეკავშირებინა მომხმარებლის სახელი კომპიუტერთან. მისი პირველი მესიჯი, როგორც თავად ამბობდა, იყო „რაღაც უაზრო ტექსტი, მაგალითად QWERTYUIOP“.
🌐 პირველი ვებსაიტი
დრო: 1991 წელი
ავტორი: ტიმ ბერნერს-ლი (Tim Berners-Lee)
საიტი: info.cern.ch
დეტალი: ეს იყო CERN-ის ვებსაიტი, სადაც აღწერილი იყო World Wide Web-ის პრინციპები და ინსტრუქციები.
👥 პირველი სოციალური ქსელი
სახელი: SixDegrees.com
დრო: 1997 წელი
დეტალი: მომხმარებლებს შეეძლოთ პროფილების შექმნა, მეგობრების სიების ჩამატება და ერთმანეთთან კომუნიკაცია. მიუხედავად მოკლე სიცოცხლისა (2001 წელს დაიხურა), მან საფუძველი ჩაუყარა სოციალურ ქსელებს.
🛒 პირველი ონლაინ ყიდვა
დრო: 1994 წელი
დეტალი: პირველი უსაფრთხო ონლაინ ყიდვა იყო მუსიკალური ალბომი "Ten Summoner’s Tales" (სტინგის). ეს ტრანზაქცია განხორციელდა უსაფრთხო პროტოკოლით (SSL).
🔍 პირველი საძიებო სისტემა
სახელი: Archie
დრო: 1990 წელი
დეტალი: შექმნა ალან ემტეჯმა. ის ეძებდა ფაილებს FTP სერვერებზე და არ ჰგავდა თანამედროვე საძიებო სისტემებს, მაგრამ პირველი იყო მსგავსი ტიპის.
📱 პირველი ვიდეო YouTube-ზე
დრო: 23 აპრილი, 2005
სახელი: Me at the zoo
დეტალი: ატვირთა ერთ-ერთმა თანადამფუძნებელმა, ჯავედ ქარიმმა. ეს 18 წამიანი ვიდეო გადაღებულია სან დიეგოს ზოოპარკში.