როგორ შეიცვალა დედამიწაზე კლიმატი ბოლო საუკუნის მანძილზე
გლობალური დათბობის ძირითადი მახასიათებლები
- საშუალო წლიური ტემპერატურის მატება
- ყინულოვანი საფარის სწრაფი დნობა (განსაკუთრებით არქტიკასა და გრენლანდიაში)
- ზღვის დონის აწევა
- ექსტრემალური ამინდის მოვლენების ზრდა (ტაიფუნები, გვალვები, ხანძრები)
სტატისტიკა კლიმატის ცვლილებაზე
- გლობალური ტემპერატურა გაიზარდა დაახლოებით 1.1°C-ით 1880 წელთან შედარებით. (წყარო: NASA, 2024)
- ბოლო 10 წელიწადი იყო ყველაზე ცხელი, რაც კი დედამიწაზე ფიქსირდებოდა.
- ზღვის დონე ბოლო 100 წლის განმავლობაში დაახლოებით 20 სმ-ით აიწია და პროგნოზით, 2100 წლისთვის შეიძლება გაიზარდოს 60 სმ–დან 1 მეტრამდე.(წყარო: IPCC, UN Climate Report)
- არქტიკული ზღვის ყინული 1979 წელთან შედარებით შემცირებულია დაახლოებით 40%-ით ზაფხულის პერიოდში.
- სტიქიური მოვლენების რაოდენობა (ტორნადოები, ტყის ხანძრები, წყალდიდობები, გვალვები) ბოლო 50 წელიწადში გაორმაგდა.
- მეთანის დონე ატმოსფეროში ახლა ყველაზე მაღალია მინიმუმ ბოლო 800,000 წლის განმავლობაში.
- წელიწადში მსოფლიოში საშუალოდ ხდება 400-მდე კლიმატთან დაკავშირებული კატასტროფა, 1980-იან წლებში ეს რიცხვი მხოლოდ 100-მდე იყო.
ადამიანის როლი კლიმატის ცვლილებაში
ადამიანების ეკონომიკური და ინდუსტრიული საქმიანობა კლიმატის ცვლილების მთავარ მამოძრავებელ ფაქტორად განიხილება. მთავარი მიზეზებია:
- სათბური გაზების ემისიები: ნახშირორჟანგი (CO2), მეთანი (CH4), აზოტის ოქსიდები და სხვა სათბური გაზები ჩარჩენილი არიან ატმოსფეროში და ხელს უწყობენ "სათბური ეფექტის" გაძლიერებას.
- ენერგიის წარმოება: წიაღისეული საწვავის (ნავთობი, ნახშირი, გაზი) მასობრივი გამოყენება იწვევს CO2-ის მასიურ ემისიას.
- ტრანსპორტი: მანქანები, გემები, თვითმფრინავები მნიშვნელოვნად ზრდიან სათბური გაზების დონეს.
- სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობა: მეთანის ემისია ცხოველთმეურნეობიდან და აზოტის ოქსიდები სასუქების გამოყენების შედეგად.
- დაცული ბუნებრივი რესურსების განადგურება: ტყეების გაჩეხა ამცირებს ნახშირბადის ბუნებრივ შთამნთქმელებს.
სადამდე შეიძლება მივიდეს სიტუაცია?
თუ კაცობრიობა გააგრძელებს მოქმედებას "როგორც ჩვეულებრივად" (business as usual), მეცნიერული პროგნოზები გვაფრთხილებს:
- გლობალური ტემპერატურა შეიძლება გაიზარდოს 2.5-4°C-ით 2100 წლისთვის
- ზღვის დონემ შეიძლება აიწიოს მეტრზე მეტით
- მილიარდობით ადამიანი აღმოჩნდება წყლის დეფიციტის, სურსათის დეფიციტის ან სტიქიური მოვლენების საფრთხის ქვეშ
- მრავალი სახეობა აღმოჩნდება გადაშენების პირას
ყველაზე საშიში დამაბინძურებლები
- ნახშირორჟანგი (CO2): საწვავის წვის მთავარი პროდუქტი
- მეთანი (CH4): ცხოველთა ფერმები, ნაგავსაყრელები, გაზის წარმოება
- ფტორირებული გაზები: მაცივრები, კლიმატური სისტემები
- აზოტის ოქსიდები (NOx): ტრანსპორტი, სასუქები
რა შეგვიძლია გავაკეთოთ
- განახლებადი ენერგიის გამოყენება (მზე, ქარი, ჰიდრო) ენერგოეფექტურობის გაუმჯობესება (ბინები, საწარმოები, ტრანსპორტი)
- ტყეების აღდგენა და დაცვა
- ტრანსპორტის დეკარბონიზაცია (ელექტრომობილები, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის განვითარება)
- პლასტმასის და ნახშირბადის მოხმარების შემცირება
დედამიწის კლიმატი სწრაფად იცვლება, და ეს ცვლილება დიდწილად ადამიანის საქმიანობის შედეგია. თუმცა, ჯერ კიდევ შესაძლებელია გადადგმული ნაბიჯებით შეაჩეროთ უარყოფითი პროცესები და გადაეცეს მომავალი თაობებისთვის უსაფრთხო და მდგრადი პლანეტა. გადამწყვეტია, რომ დღესვე დავიწყოთ მოქმედება და თითოეულმა ადამიანმა, კომპანიამ და სახელმწიფომ აიღოს პასუხისმგებლობა გარემოზე ზემოქმედების შემცირებაში.
კლიმატის ცვლილება არ არის შორს მომავლის საფრთხე - ის უკვე აქ არის. ახლა მოქმედებაა საჭირო.