როგორია რევოლუციების ისტორია საქართველოში
დამოუკიდებლობის გზაზე: ქაოსი და კრიზისი
1990-იანი წლების დასაწყისში საქართველო, რომელიც საბჭოთა კავშირის ერთ-ერთ პრივილეგირებულ რესპუბლიკად ითვლებოდა, ეკონომიკურ და პოლიტიკურ კრიზისში აღმოჩნდა. იმ პერიოდში ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) მკვეთრად შემცირდა, ხოლო მოსახლეობის უმრავლესობისთვის ცხოვრების ხარისხი დრამატულად გაუარესდა. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (IMF) მონაცემებით, დამოუკიდებლობის პირველ წლებში საქართველოს წარმოება 35%-ით შემცირდა, რაც იმ პერიოდისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე მაჩვენებელი იყო.
1989 წლის 9 აპრილს თბილისში, რუსთაველის გამზირზე, მშვიდობიანი დემონსტრანტები შეიკრიბნენ, რათა საბჭოთა კავშირისგან საქართველოს დამოუკიდებლობა მოეთხოვათ. საპროტესტო აქცია, რომელსაც ათასობით ადამიანი ესწრებოდა, საბჭოთა არმიამ ძალადობრივი მეთოდებით დაარბია. მიტინგის დარბევისას გამოყენებული იყო მომწამვლელი გაზი და იარაღი, რის შედეგადაც 21 ადამიანი დაიღუპა, ასობით კი დაიჭრა.
9 აპრილის ტრაგედიამ საქართველოს მოსახლეობაში დამოუკიდებლობისკენ სწრაფვა გააძლიერა. ეს მოვლენა გარდამტეხი გახდა, რის შედეგადაც 1991 წელს ქვეყანამ ოფიციალურად გამოაცხადა დამოუკიდებლობა. 9 აპრილი დღემდე თავისუფლებისა და ეროვნული ერთიანობის სიმბოლოდ რჩება.
სამოქალაქო კონფლიქტი და ეთნიკური წმენდა
საქართველოს კრიზისში ჩაძირვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი იყო აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტები, რამაც ქვეყნის ტერიტორიის 20%-ზე კონტროლი დააკარგვინა. ეთნიკური წმენდამ და ომებმა გამოიწვია მოსახლეობის მასობრივი მიგრაცია, რაც კიდევ უფრო ამძიმებდა სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობას.
ეკონომიკური კოლაფსი და სოციალური უთანასწორობა
ეკონომიკის კრახმა ქვეყანა უკიდურეს გაჭირვებამდე მიიყვანა. 2003 წლისთვის მოსახლეობის დიდი ნაწილი თვითკმარ სოფლის მეურნეობასა და ჩრდილოვან ეკონომიკაში იყო ჩართული. ეკონომიკური ზრდა, რომელიც 1995 წლიდან დაიწყო, არ აღმოჩნდა საკმარისი სიღარიბისა და უთანასწორობის დასაძლევად.
საქართველოს სიღარიბისა და უთანასწორობის ერთ-ერთი მაჩვენებელი იყო GINI კოეფიციენტი, რომელიც 2003 წელს 39.5-ს შეადგენდა და ბევრად აღემატებოდა დსთ-ის სხვა ქვეყნების მაჩვენებლებს. ეს ნიშნავს, რომ ეკონომიკური სარგებელი მხოლოდ მცირე ნაწილს სწვდებოდა და საშუალო ქართველი მოსახლე კვლავ ღარიბი რჩებოდა.
პირველი სტაბილურობის ნიშნები
1995 წლის შემდეგ საქართველოს ეკონომიკაში პირველი სტაბილურობის ნიშნები გაჩნდა. ქვეყანაში გაიხსნა გზა დასავლეთთან სტრატეგიული პარტნიორობისთვის, რაც მოიცავდა ნავთობისა და გაზის მილსადენების პროექტებს. ამან ეკონომიკური გამოცოცხლება და საერთაშორისო ფინანსური მხარდაჭერა მოიტანა, თუმცა ქვეყანაში ჯერ კიდევ არსებობდა ორგანიზებული დანაშაული და კორუფცია, რაც ეკონომიკურ განვითარებას აფერხებდა.
2003 წლის პოლიტიკური გარდატეხა
შევარდნაძის მმართველობის ბოლოს საქართველო უფუნქციო სახელმწიფოს ემსგავსებოდა. კორუფცია, სოციალური უთანასწორობა და სიღარიბე კვლავაც მნიშვნელოვანი გამოწვევები იყო. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნის მშპ იზრდებოდა, მოსახლეობის უმრავლესობა ამ ზრდის შედეგს ვერ გრძნობდა.
ვარდების რევოლუცია საქართველოში 2003 წლის ნოემბერში გაიმართა და მშვიდობიანი საპროტესტო მოძრაობით პრეზიდენტ ედუარდ შევარდნაძის გადადგომა გამოიწვია. რევოლუციის მიზეზი გახდა იმავე წლის 2 ნოემბრის საპარლამენტო არჩევნები, რომელიც ფართოდ განიხილებოდა როგორც გაყალბებული. ამან გამოიწვია ოპოზიციისა და საზოგადოების პროტესტი, რომელიც უკმაყოფილებას გამოხატავდა ქვეყნის მზარდი კორუფციის, სოციალური უთანასწორობისა და არაეფექტიანი მმართველობის მიმართ.
საპროტესტო აქციები დაიწყო თბილისში და თანდათანობით მოიცვა მთელი ქვეყანა. ნოემბრის ბოლოს, როდესაც პარლამენტში შევარდნაძე ფიცის დადებისთვის ემზადებოდა, მიხეილ სააკაშვილი და ოპოზიციის ლიდერები ვარდებით ხელში პარლამენტში შევიდნენ, რაც სიმბოლურად მშვიდობიანი რევოლუციის გზავნილს გამოხატავდა. 23 ნოემბერს, მასობრივი პროტესტის ფონზე, შევარდნაძე გადადგა, და საქართველოში ახალი ხელისუფლება მოვიდა, რომელსაც მიხეილ სააკაშვილი ხელმძღვანელობდა.
ვარდების რევოლუცია თანამედროვე საქართველოს ისტორიაში გარდამტეხი მოვლენა გახდა, რომელიც მიზნად ისახავდა დემოკრატიის განმტკიცებას, კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლას და ქვეყნის დასავლურ ღირებულებებზე ორიენტირებას.
როგორ მოხდა ვარდების რევოლუცია?
ვარდების რევოლუცია 2003 წლის ნოემბერში საქართველოს ისტორიაში ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პოლიტიკურ მოვლენად იქცა. პროცესები დაიწყო საპარლამენტო არჩევნების შედეგებზე საზოგადოების უკმაყოფილებით, რასაც მოჰყვა მასობრივი საპროტესტო აქციები. ოპოზიციის მთავარი მოთხოვნები მოიცავდა არჩევნების შედეგების გაუქმებას რამდენიმე ოლქში, კორუფციასთან ბრძოლას და სამართლიანი მმართველობის უზრუნველყოფას.
პროტესტის განვითარება 4-22 ნოემბერს თბილისსა და საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში მრავალათასიანი საპროტესტო აქციები გაიმართა. ოპოზიცია ხელმძღვანელობდა მიხეილ სააკაშვილი, ნინო ბურჯანაძე და ზურაბ ჟვანია. 22 ნოემბერს, როდესაც პარლამენტის პირველი სხდომა გაიხსნა, ოპოზიციის მომხრეები პარლამენტში შეიჭრნენ, რის შემდეგაც ედუარდ შევარდნაძემ დაცვით დატოვა დარბაზი. ამას მოჰყვა პარლამენტის, კანცელარიისა და სხვა სახელმწიფო შენობების დაკავება.
შედეგი
23 ნოემბერს, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის, იგორ ივანოვის შუამავლობით გამართული მოლაპარაკებების შემდეგ, ედუარდ შევარდნაძემ გადადგომის შესახებ განაცხადა. ვარდების რევოლუციამ საქართველოში ხელისუფლება შეცვალა და მიხეილ სააკაშვილი ახალი ლიდერი გახდა.
შედეგები და გავლენა
რევოლუციის შემდეგ საქართველო მნიშვნელოვან დემოკრატიულ და ეკონომიკურ რეფორმებს შეუდგა. ვარდების რევოლუციამ ასევე გავლენა მოახდინა სხვა პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში, რაც ნარინჯისფერი რევოლუციის (უკრაინა, 2004) და ტიტების რევოლუციის (ყირგიზეთი, 2005) წინამორბედად იქცა.
გამოყენებული წყარო: iset-pi.ge